بساط این علم اخلاق را باید جمع کنیم

روایت می‌فرماید که: «لأُعَذِّبَنَّ کُلَّ رَعِیَّهٍ فِی اَلْإِسْلاَمِ دَانَتْ بِوَلاَیَهِ کُلِّ إِمَامٍ جَائِرٍ لَیْسَ مِنَ اَللَّهِ وَ إِنْ کَانَتِ اَلرَّعِیَّهُ فِی أَعْمَالِهَا بَرَّهً تَقِیَّهً». با تأکید، می‌گوید قطعا و قطعا خداوند عذاب می‌کند همۀ رعیتی را که مسلمان‌اند، اسلام آوردند، در جامعۀ اسلامی زندگی می‌کنند ولی «دَانَتْ بِوَلاَیَهِ کُلِّ  إِمَامٍ جَائِرٍ لَیْسَ مِنَ اَللَّهِ». اینجاش خب روشن است. می‌گوییم آقا خب کسی که ولایت طاغوت را می‌پذیرد، خب اینکه سعادتمند نمی‌شود.

اما این قسمت دومش مهم است. «وَ إِنْ کَانَتِ اَلرَّعِیَّهُ فِی أَعْمَالِهَا بَرَّهً تَقِیَّهً». روایت می‌فرماید حتی اگر اینها نمازشب‌خوان باشند، حتی اگر صادق باشند، حتی اگر دزدی نکنند، حتی اگر ادای امانت بکنند، حتی اگر در بین‌شان مودت و دوستی و همۀ آنچه که ما داریم به آن می‌گوییم فضائل اخلاقی. روایت می‌فرماید حتی اگر فضائل اخلاقی بین اینها باشد، می‌گوید «وَ إِنْ کَانَتِ اَلرَّعِیَّهُ فِی أَعْمَالِهَا بَرَّهً تَقِیَّهً». باز حالا «برّ» را می‌شود توضیح داد، نیکوکار؛ صدقه می‌دهد، خمس می‌دهد، زکات می‌دهد، که حالا اگه ریشه‌اش را برگردیم بفهمیم، می‌بینیم این اعمال اگه از ریشه درست باشه، اینجوری نیست.

ولی حتی ایشان تقوا را در روایت آورده. می‌دانید که تقوا رابطۀ انسان با خداست. می‌گوید حتی اگر در عملش تقوا داشته باشد، حتی اگر. این تقوا کدام تقواست؟ یک لایه از همان تقوایی است که خداوند می‌فرماید «إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ» (مائده، آیۀ ۲۷). یک لایه از همان تقواست.

می‌گوید حتی اگر اینها در عملشان نیکوکار باشند، یعنی فضائل اخلاقی رو بهش تخلّق داشته باشند و بعد عمل فاضل انجام بدهند بر مبنای فضائل، تصریح روایت است، می‌گوید خداوند قطعا و قطعا عذاب می‌کند هر رعیت نیکوکار باتقوای اینطوری را.

و بعد ادامش می‌فرماید: «وَ لَأَعْفُوَنَّ عَنْ کُلِّ رَعِیَّهٍ فِی اَلْإِسْلاَمِ دَانَتْ بِوَلاَیَهِ کُلِّ إِمَامٍ عَادِلٍ». برعکس، می‌بخشد هر رعیتی را، هر فردی از افراد این امت و مردم را که ذیل ولایت امام عادل باشد، «وَ إِنْ کَانَتِ اَلرَّعِیَّهُ فِی أَنْفُسِهَا ظَالِمَهً مُسِیئَهً»؛ حتی اگه ظلم کرده باشد. حتی اگه گناهکار باشد. خب اینجاست که ما باید این بساط علم اخلاق متعارف را جمع کنیم.

استاد: دکتر علی جعفری هرستانی